Mattentaarten
Ovenheerlijke, Oost-Vlaamse, erkende materie!
Afgemat de ‘Muur van Geraardsbergen’ beklimmen om als beloning je tanden te zetten in de bekendste der lokale specialiteiten? Wat een lekker Oost-Vlaams plan!
Maar wat is een mat? En hoe krijg je die in een taart?
We toveren met graagte een stukje heerlijke kennis over de mattentaart op je bord.
Het idee van de mattentaart zou al in de zestiende eeuw gerezen zijn.
Hoewel Francis Morre op de Paardenmarkt in Geraardsbergen de eerste bakker was die mattentaarten echt commercialiseerde in 1890, zou het principe van de mattentaart al in de zestiende eeuw gerezen zijn. Wanneer de kermis in het dorp neerstreek, bakten gezinnen mattentaarten als extra zoethouder voor hun feestelijk samenzijn.
In 1965 groeide de mattentaartjes uit Geraardsbergen ver buiten de dorpsgrenzen, toen zij als kersverse smaakmaker op de markt met streekproducten in Brussel heel veel lof en succes mochten oogsten.
Om nog een groter stuk van de aandachtstaart te bemachtigen, zag in 1978 de ‘Broederschap van de Geraardbergse Mattentaart’ het levenslicht. Met een jaarlijkse ‘Dag van de mattentaart’ in augustus en tal van andere activiteiten zette de Broederschap zijn tanden in het vergroten van de naambekendheid van de Geraardsbergse specialiteit. In 1985 werd op vraag van het broederschap zelfs een postzegel met mattentaart uitgegeven. De eerste postzegel over een streekproduct smaakte met een recordoplage van 3,2 miljoen exemplaren ongetwijfeld naar meer.
De link tussen de mattentaart en Geraardsbergen werd steeds hechter. Nadat de Geraardbergse mattentaart door de VLAM al het label “Streekproduct” kreeg opgespeld, kaapte de Broederschap van de Geraardsbergse Mattentaart in 2007 ook een felbegeerde Europese erkenning als BGA, een Beschermde Geografische Aanduiding. Geraardbergse mattentaart versierde op die manier een plekje in dezelfde rij van exclusieve producten als Champagne en Parmaham. Een primeur voor ons land!
De lijst met restricties die het label voorschotelt, is streng. De bereiding (niet het afbakken) moet gebeuren binnen het omschreven geografisch gebied met landbouwgrondstoffen die evenzeer afkomstig zijn van hoeves uit het omschreven gebied. Geraardsbergse mattentaarten kunnen enkel gemaakt worden in Geraardsbergen en Lierde. De bakkers die de Geraardsbergse mattentaart maken en verkopen moeten lid zijn van het broederschap van de Geraardsbergse mattentaarten en aan de voorwaarden voldoen.
De eeuwenoude ronde gebakjes uit bladerdeeg zijn gevuld met matten (mattons) verrijkt met suiker en eieren. Maar wat is dat, zo’n mat?
Matten vinden hun ontstaan in de antieke bewaarmethoden van melk. Wanneer je verse melk aan de kook brengt en er karnemelk en een lepel zuur aan toevoegt, schift de melk. De min of meer vaste massa die in dit proces ontstaat, wordt in een neteldoek gehangen om uit te lekken tot de volgende dag. Het eindresultaat zijn de befaamde matten. Momenteel kent Vlaanderen nog een tiental hoeven die matten op de traditionele manier met verse melk produceren.
Matten vinden hun ontstaan in de antieke bewaarmethoden van melk.
Van mat tot mattentaart, smaakmat!
Eens de matten zijn uitgelekt, worden ze fijngemalen en samen met eieren en suiker tot de eigenlijke vulling van de mattentaart verwerkt. Heel af en toe voegt een bakker ook een vleugje amandelextract toe. Hoewel de uitgelekte matten aanvankelijk op de hoeve werden verwerkt, is het nu vaak de bakker zelf die de geleverde uitgelekte matten onder handen neemt. Eens de mattenbrij hapklaar is, wordt ze in een vormpje bekleed met bladerdeeg gelegd en vervolgens afgedekt met bladerdeeg. Na het bestrijken met eigeel wordt een kleine inkeping gemaakt in het deksel om de stoom tijdens het bakken te laten ontsnappen. Zo ontstaat het herkenbare roosje, de spreekwoordelijke kers op de mattentaart.
Aan de bak buiten Geraardsbergen.
Mattentaarten worden in grote delen van Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Henegouwen geproduceerd.
Bakkerij Expomat uit Zottegem wist voor zijn mattentaart het VLAM-label streekproduct ‘Mattentaarten uit de Vlaamse Ardennen’ in de wacht te slepen.
Ninove bakt ze op een andere manier bruin. Met hun typische ‘Maaltjes’ verkopen ze mattentaarten in flapvorm.
Geraardsbergse mattentaarten kunnen enkel gemaakt worden in Geraardsbergen en Lierde.
- De Geraardsbergse mattentaart: histories. 2017. Arne De Winde & Oliver Ibsen, in samenwerking met Annelien Sys (CAG).
- De geheimen van de mattentaart. 2016. Annelien Sys.
- https://www.streekproduct.be/producten/geraardsbergse-mattentaarten
- https://cagnet.be/page/geheimen-mattentaart
